بی انضباطی و بی مسوولیتی موسسه های مالی آمریکا از یک سو و اقدام بی هنگام عربستان برای افزایش یک جانبه و بی رویه تولید از سوی دیگر، سبب شد قیمت نفت به مرز ?? دلار در هر بشکه سقوط کند. بر اساس آخرین برآوردهای اوپک، میانگین مصرف نفت خام جهان در سال ???? با ??? هزار بشکه افزایش در قیاس با سال ????، به ??/?? میلیون بشکه در روز می رسد. این در حالی است که رشد و رونق اقتصادی، به ویژه در هند و چین، از سال ???? به بعد، سبب شد که تقاضای نفت خام سالانه بیش از ?/? میلیون بشکه افزایش یابد.
افزایش تقاضای نفت به همراه پیامدهای ناگوار سیاست های یک جانبه آمریکا در تحریم کشورهایی نفت خیز همانند لیبی، ایران و عراق سبب شد که در سال های یاد شده، بهای نفت رو به افزایش گذارد.
رشد شدید قیمت های نفت در ماه های نخست سال ???? و اوج گیری آن به مرز ??? دلار در ماه جولای، با بروز بحران مالی آمریکا همزمان شد. بی انضباطی های طمعکارانه و غیرمسوولانه موسسه های مالی آمریکا و اعطای اعتبارات ارزان قیمت، ریشه های اصلی بحران مالی آمریکا به شمار می آید که هزینه های چند صد میلیارد دلاری سلطه بر افغانستان و عراق آن را تشدید کرده است.
حال که بحران مالی به بخش های تولیدی نیز گسترش یافته است، بیم آن می رود که تولید ناخالص داخلی آمریکا کاهش یابد.
آمریکا با نزدیک به ?? تریلیون دلار تولید ناخالص داخلی و بیشترین حجم مبادلات اقتصادی (نزدیک به چهار تریلیون دلار) بیشترین تاثیر را بر اقتصاد جهان دارد؛ به گونه ای که بحران کنونی در این کشور، دامان شریک های تجاری آن را نیز در بر گرفته است.
کاهش رشد اقتصادی در آمریکا و نگرانی از عالمگیر شدن آن، سبب شده است که کاهش قیمت نفت از کاهش تقاضای آن پیشی بگیرد. سقوط قیمت نفت خام شاخص دوبی به کمتر از بشکه ای ?? دلار، چنان تاثیر ریشه داری بر سرمایه گذاری در صنعت نفت خواهد گذارد که تا مدت ها نمی توان از پیامدهای ناگوار آن در امان بود.
هم اکنون صادرکنندگان غیراوپک روزانه بیش از ?/?? میلیون بشکه نفت تولید می کنند، بخشی از آن با هزینه های بالایی تولید می شود. به عنوان نمونه، تولید نفت های غیرمتعارف در کانادا و مناطق دریایی برزیل، بیش از ?? دلار در هر بشکه هزینه دارد؛ از این رو با قیمت های کنونی در عمل تولید از این گونه میدان ها غیر اقتصادی است و بی گمان متوقف خواهد شد.
در سال جاری میلادی اوپک در عمل به طور میانگین ?? میلیون و ??? هزار بشکه نفت خام تولید کرده و در اجلاس اضطراری اخیر کوشیده است با کاهش ?/? میلیون بشکه ای تولید، ثبات را به بازار نفت بازگرداند تا سرمایه گذاری در این صنعت آسیب نبیند.
شواهد و قرائن نشان می دهد که این مقدار کاهش تولید اوپک برای جلوگیری از سقوط قیمت کافی نبوده است زیرا یک ماه از اعمال کاهش تولید گذشته و قیمت از سبد نفت اوپک به کمتر از ?? دلار در هر بشکه کاهش یافته است.
اگرچه بی انضباطی موسسه های مالی آمریکا مهم ترین عامل ایجاد بحران اقتصادی کنونی به شمار می آید اما در این میان نقش غیرمسوولانه عربستان سعودی در شدت بخشیدن به کاهش قیمت نفت را نیز نباید از نظر دور داشت.
این کشور بزرگ نفتی، برای نشان دادن توجه ویژه به دغدغه های دنیای غرب، به ویژه آمریکا، کوشید که با چراغ سبز نشان دادن به این کشورها، تمایل کشورش را به حمایت از دنیای غرب نشان دهد؛ از این رو در اجلاسی که در ماه جولای، بدون هماهنگی با دیگر اعضای اوپک اما با دعوت از آنها، برگزار کرد، وعده داد که آنچه در توان دارد برای افزایش عرضه نفت به بازار نفت به کار گیرد.
این تصمیم عربستان در بدترین زمان ممکن عملی شد؛ درست هنگامی که مشکلات اقتصادی رخ نموده و کاهش تقاضای نفت آغاز شده بود، عربستان سعودی تولید خود را بیش از ??? هزار بشکه در روز افزایش داد و از جولای تا ماه قبل به طور میانگین روزانه ?/? میلیون بشکه نفت تولید و عرضه کرد.
ناگفته پیداست که همزمان شدن کاهش تقاضا و افزایش عرضه، چه پیامدی دارد. شدت گرفتن سقوط قیمت نفت به کمتر از ?? دلار در بشکه، پیامد منطقی این اقدام نابجا و بی هنگام عربستان سعودی به شمار می آید.
به این ترتیب می توان ادعا کرد بی مسوولیتی موسسه های مالی آمریکا، اسباب مشکلات اقتصادی جهان و اقدام نسنجیده عربستان سعودی مسبب اصلی شدت یافتن سقوط قیمت نفت به شمار می آید.
حال از این دو کشور انتظار می رود که آنچه در توان دارند به کار بندند تا از گسترش و فراگیر شدن این مشکلات جلوگیری کنند. دولت آمریکا به شدت به تکاپو افتاده است تا دست کم مشکلات اقتصادی خود را حل کند اما به نظر می رسد عربستان سعودی هنوز اهمیت ایجاد توازن میان عرضه و تقاضا و ضرورت نقش آفرینی مسوولانه تر خود را درک نکرده است.
این ادعا از آن رو مطرح می شود که بر خلاف انتظار بیشتر اعضای اوپک، این کشور کوشیده است که نشست اعضای اوپک در قاهره را به یک اجلاس مشورتی تقلیل درجه دهد و تصمیم در خصوص کاهش تولید را به اجلاس ?? دسامبر موکول کند. معلوم نیست که اگر کاهش قیمت نفت به مرز ?? دلار، آن اندازه اهمیت نداشته باشد که یک اجلاس اضطراری دیگر تشکیل شود، پس روز مبادای اوپک چه روزی خواهد بود؟